Πώς προκαλείται το μελάνωμα;
Η συντριπτική πλειοψηφία των μελανωμάτων προκαλείται από τον ήλιο. Στην πραγματικότητα, μια μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι περίπου το 86% των μελανωμάτων μπορεί να αποδοθεί στην έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) από τον ήλιο.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό, ο μεγάλος αριθμός ελιών, η παρουσία διαπλαστικών σπίλων.
Τα τελευταία χρόνια, ένας σημαντικός παράγοντας είναι η μείωση του στρατοσφαιρικού όζοντος, το οποίο δρα σαν φίλτρο και μας προστατεύει, απορροφώντας κυρίως την UVB ακτινοβολία. Πέρα από την ηλιακή ακτινοβολία, η τεχνητή της εκδοχή (solarium) συνεισφέρει επίσης στην εμφάνιση μελανώματος. Υποθέτουμε ότι υπάρχουν και άλλοι, ακόμη άγνωστοι, παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του, αφού εμφανίζεται (σε πολύ μικρότερο ποσοστό) και σε περιοχές του σώματος που δεν εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως στο πέλμα, στον πεπτικό σωλήνα κλπ.
Ο οδηγός ABCDE
Τα γράμματα ABCDE αποτελούν έναν οδηγό που θα σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε τα προειδοποιητικά σημάδια του μελανώματος και αποτελεί παράλληλα τα βασικά στοιχεία που εξετάζονται αρχικά για την κλινική αξιολόγηση ενός ύποπτου σπίλου.
Το Α είναι για την ασυμμετρία (Asymmetry). Τα περισσότερα μελανώματα είναι ασύμμετρα. Εάν τραβήξετε μια γραμμή στο μέσο της βλάβης, τα δύο μισά δεν ταιριάζουν.
Το Β είναι για τα σύνορα (Borders). Τα όρια του μελανώματος τείνουν να είναι ανομοιόμορφα και μπορεί να έχουν χτενισμένες ή οδοντωτές άκρες. Οι κοινές κρεατοελιές έχουν συνήθως πιο λεία, πιο ομοιόμορφα όρια.
Το C είναι για το χρώμα (Colour). Τα πολλαπλά χρώματα είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι. Οι καλοήθεις κρεατοελιές έχουν συνήθως μία μόνο απόχρωση του καφέ. Ένα μελάνωμα, όμως, μπορεί να έχει διαφορετικές αποχρώσεις του καφέ ή και του μαύρου. Καθώς μεγαλώνει, ενδέχεται να εμφανιστούν επίσης το κόκκινο, το λευκό ή το μπλε.
Το D είναι για διάμετρο ή σκούρο (Diameter-Dark). Αν και είναι ιδανικό να ανιχνεύσετε ένα μελάνωμα όταν είναι μικρό, είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι εάν μια βλάβη έχει το μέγεθος μιας γόμας μολυβιού (περίπου 6 mm ή ¼ ίντσας σε διάμετρο) ή μεγαλύτερη. Κάποιοι ειδικοί λένε ότι είναι σημαντικό να αναζητήσετε οποιαδήποτε βλάβη, ανεξάρτητα από το μέγεθος, που είναι πιο σκούρα από άλλες.
Το Ε είναι για το εξελισσόμενο (Evolving). Οποιαδήποτε αλλαγή στο μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα ή την ανύψωση μιας κηλίδας στο δέρμα ή οποιοδήποτε νέο σύμπτωμα σε αυτό (αιμορραγία, κνησμός ή κρούστα) ενδέχεται να είναι προειδοποιητικό σημάδι μελανώματος.
Εάν παρατηρήσετε αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια και συμπτώματα ή δείτε οτιδήποτε νέο, ασυνήθιστο ή αλλαγμένο στο δέρμα σας, επισκεφθείτε αμέσως έναν δερματολόγο.
Θεραπεία
Όταν επιβεβαιωθεί η διάγνωση για «κακόηθες μελάνωμα», αρχικά γίνεται αφαίρεσή του με αποστάσεις ασφάλειας από το υγιές δέρμα και τις υποκείμενες δομές, για καλύτερο καθαρισμό της περιοχής. Αν ο όγκος ξεπερνά το ένα χιλιοστό ή έχει διεισδύσει βαθύτερα στον ιστό, συνιστάται η αφαίρεση των φρουρών λεμφαδένων, προκειμένου να εξεταστούν και να διαπιστωθεί αν έχουν προσβληθεί.
Όταν το μελάνωμα είναι λεπτότερο από ένα χιλιοστό, ο ασθενής θα πρέπει να εξετάζεται κάθε 6 μήνες για τα ακόλουθα 5 χρόνια. Στη συνέχεια και μέχρι το δέκατο έτος μετά την επέμβαση, αρκεί να εξετάζεται μία φορά το χρόνο.
Αν η ασθένεια βρίσκεται σε πιο προχωρημένο στάδιο, τότε μετά την επέμβαση ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται πιο συχνά. Δεν ελέγχεται πια μόνο το δέρμα αλλά διεξάγεται περαιτέρω έρευνα με υπερηχογράφημα των λεμφαδένων και των κοιλιακών οργάνων. Επίσης, γίνονται ειδικές εξετάσεις αίματος των λεγόμενων καρκινικών δεικτών.
Μέσα από αυτές τις μεθόδους διάγνωσης (και περαιτέρω μεθόδους ελέγχου) αποκαλύπτονται έγκαιρα ενδεχόμενες μεταστάσεις και εφαρμόζονται χημειοθεραπείες ή συνδυασμός χημειοθεραπείας με ανοσοθεραπεία.
Πρόληψη
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η τακτική καθημερινή χρήση ενός αντηλιακού SPF 15 ή υψηλότερου μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος κατά 50%, όταν χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις οδηγίες.
Συνιστάται, λοιπόν, η ορθή εφαρμογή των κανόνων αντηλιακής προστασίας, η τακτική εξέταση του δέρματος από δερματολόγο και η περιοδική αυτοεξέταση του δέρματος.
